WPROWADZANIE POKARÓW UZUPEŁNIAJĄCYCH DO DIETY NIEMOWLAKA

Dzisiejszy temat został opracowany z myślą o początkujących mamach (i tatusiach), które (i którzy) zaczynają przygodę z rozszerzaniem diety swojego maluszka oraz poszukują informacji, jak zrobić to prawidłowo i przy okazji bezboleśnie. Być może masz ten etap przed sobą i martwisz się od czego zacząć, czujesz mętlik w głowie i rosnącą presję „złotych rad”: mamy, babci, cioci, znajomej koleżanki, sąsiadki itp.? 😯 Spokojnie…. rozszerzanie diety malca nie jest straszne 😀 . Powiem więcej – może okazać się wspaniałą podróżą do krainy smaków, zapachów i kolorów. Zaproś do niej swojego maluszka i jeśli chcesz innych członków rodziny 🙂 Pomoże Ci w tym wiedza – jeśli poznasz pewne zasady oraz nauczysz się rozpoznawać i odpowiednio reagować na zachowania swojego dziecka to z pewnością opracujesz własne patenty na poskromnienie apetytu rosnącego urwisa.

Pokarm uzupełniający, czym jest?

Powracając do myśli przewodniej, pokarmem uzupełniającym nazywamy żywność inną niż pokarm kobiecy/ mleko modyfikowane, czyli każdy inny pokarm wprowadzany do diety dziecka w odpowiednim czasie.

Ale zanim zaczniesz rozważać co i kiedy dziecku podać zastanów się dobrze jak dziecko było karmione do tej pory:

• mlekiem kobiecym ?

• mlekiem modyfikowanym?

• w sposób mieszany?

Ma to znaczenie co do okresu pierwszej inicjacji z nowymi produktami spożywczymi oraz przy doborze ilości porcji proponowanego posiłku.

Aktualne rekomendacje dotyczące rozszerzania diety niemowlaka opierają się o zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2014). Poniżej postaram się przybliżyć omawianą tematykę poprzez odpowiadanie na podstawowe pytania dotyczące poruszonego zagadnienia. Zacznę od okresu podawania „pierwszej łyżeczki”.

Kiedy należy wprowadzać pierwsze pokarmy uzupełniające?

Wg aktualnych zaleceń ESPGHAN i EFSA wprowadzenie pokarmów uzupełniających należy rozpocząć kiedy:

dziecko skończy 17 tydzień życia i nie później niż w 26 tygodniu.

Dlaczego akurat wtedy? Ponieważ w tym okresie większość maluchów opanowuje zdolność do przyjmowania pokarmów stałych. Dziecko zdobywa nowe umiejętności motoryczne, dzięki którym uczy się jedzenia z łyżeczki. Okres wprowadzenia pierwszego posiłku stałego zależny jest od sposobu karmienia niemowlaka.

Zwykle proponuje się na wcześniejsze wprowadzanie nowych produktów do diety maluszków karmionych sztucznie lub posiadających specyficzne wymagania pokarmowe w przebiegu choroby (np. anemia).

Dzieci karmione piersią powinny być karmione wyłącznie mlekiem kobiecym do 6 mies. życia (minimum 4 miesiące). Po ukończeniu pierwszego półrocza można rozpocząć stopniowe podawanie posiłków stałych, o ile nie ma ku temu szczególnych przeciwwskazań medycznych.

Karmienie piersią może być kontynuowane do 12 m.ż., a nawet dłużej.

Dlaczego rozszerza się dietę niemowlaka?

Odpowiedź jest prosta 🙂 Wprowadzenie nowych produktów do diety dziecka wynika z rosnących potrzeb żywieniowych maluszka. Produkty stałe mają za zadanie wzbogacić dietę dziecka w niezbędne minerały takie jak: cynk, żelazo , a także witaminy (A,D,E), dodatkowe źródło białka i energii oraz inne pierwiastki śladowe niezbędne do prawidłowej pracy wielu układów. Rozszerzanie diety stanowi etap przejściowy w budowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych oraz przygotowuje maluszka na dalsze wzbogacanie menu w kolejnym okresie życia.

Dlaczego tak ważny jest odpowiedni okres wprowadzania pierwszego posiłku?

Kluczowe okazuje się utrzymanie wskazanego terminu (po 17 i przed 26 t.ż.), ponieważ wtedy dziecko:

• wykazuje gotowość do poznawania nowych smaków i warto tę potrzebę w nim rozwijać;

• ma rosnące potrzeby pokarmowe, których dieta mleczna nie jest w stanie pokryć;

• posiada określone zdolności motoryczne tj. ssanie, połykanie, pierwsze próby chwytania ustami pokarmu z łyżeczki, które należy rozszerzać i dostosowywać do umiejętności dziecka;

• wykazuje akceptację do tolerowania niektórych alergenów tzw. „okienko immunologiczne” .

Posiadane przez malca umiejętności manualne powinny być doskonalone poprzez dopasowanie do nich konsystencji pokarmu. Jak robić to w sposób prawidłowy przedstawia następująca tabela (Tabela 1.)

Tabela 1. Umiejętności w zakresie karmienia i przykładowe pokarmy podawane w pierwszym 12-24 miesiącach życia (m.ż.).

*Mleko podawane z piersi, butelki ze smokiem i otwartego kubka, pozostałe posiłki łyżeczką, Źródło: Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2014).

Alergeny w diecie maluszka – czy warto się ich obawiać?

Jak wiadomo istnieją pewne produkty pokarmowe, które mogą działać potencjalnie alergizująco. Wśród nich wymienia się:

• mleko krowie

• jaja

• orzeszki ziemne

• orzechy inne

• ryby

• owoce morza

• inne.

Jeszcze do niedawna proponowano opóźnione podawanie ww. produktów. Natomiast obecne stanowisko ekspertów wskazuje, że we świetle aktualnych badań brakuje dowodów naukowych na wykluczenie lub późniejsze wprowadzenie alergenów do diety dzieci zdrowych i obciążonych alergią w rodzinie.

Warto jednak pamiętać o potencjalnym ryzyku reakcji alergicznej produktu, który jest podawany dziecku po raz pierwszy, dlatego należy zwracać uwagę na reakcję dziecka po spożyciu nowego komponentu posiłku. Istnieją grupy produktów zawierających składniki alergizujące, których wpływ jest ciągle badany. Obecny stan wiedzy sugeruje następujące postępowanie dla poszczególnych alergenów oraz wybranych grup produktów (Tabela 2):

Tabela 2. Wprowadzanie wybranych produktów spożywczych oraz alergizujących do diety niemowlaka.

 *Zalecenia wg ESPGHAN (2007), **miesiąc życia (m.ż.), rok życia (r.ż.), Opracowano na podstawie: Zalecenń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2014).

Od teorii do praktyki

Aby ułatwić Ci proces inicjacji nowych pokarmów w diecie malca przygotowałam ogólne zasady, zebrane z aktualnych zaleceń oraz własnej praktyki :

Ogólne zasady rozszerzania diety niemowlaka :

1. Nowe produkty powinny być wprowadzane stopniowo w małej ilości (np.2-3 łyżeczki), w domu (a nie np. w restauracji).

2. Produkty należy włączać do diety dziecka pojedynczo.

3. Na początek najlepiej wybrać warzywa (marchewka), , owoce (jabłka, gruszki, banany), kaszki (zbożowe, ryżowe).

4. Po podaniu jednego nowego składnika należy obserwować reakcję dziecka (najlepiej poczekać z wprowadzeniem kolejnej „nowości” od dwóch do kilku dni).

5. Jeśli zaobserwujemy wysypkę lub niepokojącą reakcję dziecka po spożyciu posiłku należy zaprzestać jego podawania. Warto skonsultować swoje obserwacje z learzem.

6. Kolejność wprowadzanych produktów jest dowolna, ale z uwagi na trudniejszą akceptację przez dziecko smaku gorzkiego zaleca się rozpoczęcie rozszerzania diety od warzyw, owoce podaje się dopiero po 2 tygodniach podawania posiłku warzywnego.

7. Należy kontynuować podawanie produktów uzupełniających w dalszym okresie i stopniowo zastępować mleko tak, aby pod koniec 12 mies. niemowlę spożywało 2-3 posiłki mleczne.

8. Jeśli dziecko nie chce spożyć danego produktu nie poleca się karmić go na siłę, tylko odczekać dzień-dwa (lub więcej) i ponowić próbę. Często jest tak, że dziecko przyzwyczaja się do danego smaku i później łatwiej go akceptuje.

9. Podawane posiłki powinny być pozbawione soli i dodatku cukru. Jeśli na samym początku przyzwyczaimy dziecko smaku słonego i słodkiego to istnieje duże prawdopodobieństwo, że trudniej będzie mu zaakceptować naturalny smak warzyw i owoców, a co więcej będzie wykazywało większe zainteresowanie słodyczami w kolejnych latach życia.

10. Wielkość porcji posiłku powinna być dostosowana do wieku dziecka. Nie należy przekarmiać dziecka, gdyż w ten sposób zaburzamy jego umiejętność do rozpoznawania sygnałów głodu i sytości.

11. Konsystencja posiłku powinna być dostosowana do umiejętności maluszka.

12. Ilość porcji uzależniona jest od sposobu dotychczasowego karmienia:

    • dzieci karmione w sposób mieszany (pierś i mleko mod.):

      • w wieku 6-8 mies. – 2- 3 posiłki uzupełniające

      • w wieku 9-24 mies. – 3-4 posiłki uzupełniające i 1-2 zdrowe przekąski

    • dzieci karmione sztucznie:

      • do 12 mies. – 4-5 posiłków i 1-2przekąski

13. Aby odpowiednio stymulować odruchy oralne dziecka należy wykorzystywać odpowiednie akcesoria do karmienia:
    • łyżeczka – powinna być twarda np. metalowa i płaska;
    • kubek – otwarty, umożliwiający swobodną naukę picia, powinien zastępować butelkę ze smoczkiem (można nią karmić dziecko nie dłużej niż do ukończenia 12 mies. życia).
14. Warto zapewnić dziecku spokój w trakcie karmienia, szczególnie w pierwszym okresie rozszerzania diety malca. Należy unikać czynników, które rozpraszają jego uwagę od posiłku tj. karmienia podczas oglądania bajki, w nieprzyjemnej atmosferze, hałasie.
15. Bardzo korzystnie wpływa uatrakcyjnienie posiłku, szczególnie pomocna w przypadku niejadków, tj.:
    • uczestniczenie dziecka w czynności przygotowywania posiłku:

    • podawanie posiłku w zabawny sposób na talerzu (tworzenie buźki, zwierzątek, inne);

    • wymyślanie zabawnych historii w trakcie karmienia;

    • zabawa tzw. leci samolot;

    • przedstawianie elementów posiłków jako drzewka, ludziki, zwierzątka;

    • pozwolenie dziecku na samodzielne spożywanie posiłku rączkami;

    • dopingowanie dziecka za każdy postęp w poznawaniu nowych smaków.

      Drogi Rodzicu pamiętaj!

      Kształtując właściwe nawyki żywieniowe dziecka programujesz jego zachowania, wybory i zdrowie w wieku dorosłym. Od Ciebie więc zależy jaka będzie przyszłość Twojego dziecka.

      Teorię już znasz, teraz czas na wspaniałe eksperymenty kulinarne ze swoim dzieckiem.

      W ramach podsumowania zachęcam do zapoznania się ze schematem żywienia niemowląt do 1 r.ż. (wg zaleceń Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci z 2014 roku).

      Powodzenia !

Tabela 3. Schemat żywienia dzieci do 12 miesiąca życia.

Rodzic/opiekun decyduje CO dziecko zje, KIEDY I JAK jedzenie będzie podane.

Dziecko decyduje CZY posiłek zje i ILE zje.

Schemat aktualny na dzień 25.03.2019 r.

Źródła:  Zalecenia Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (2014), https://pl.freepik.com/darmowe-zdjecie/siedzi-dziecko-noszące-śliniaczek_3390151.htm.